Zafer Arapkirli / Yeniçağ
Aslında, Körfez ülkelerinin muazzam spor yatırımlarını, global manada 2022 Katar Dünya Kupası ile birlikte tartışmaya başlamıştık. Dünyanın pek çok “Futbol Ülkesi” dururken, üstelik saçma sapan bir mevsimde, bütün dünya liglerinden grupların fikstürlerini alt üst edecek bir halde, tabir yerindeyse örf ve adetleri, ömür biçimleri o toprakların dini ve kültürü ile uyuşmayan, “72 milletin insanını” Katar’a taşıma kararı, herkesin başını karıştırmıştı.
Zaten, Katar 2022’nin kararlaştırılmasıyla ilgili muazzam ölçülerde rüşvet ve kayırma argümanları, FİFA ve UEFA nezdinde soruşturulmuş, pis kokular ve pis münasebetler ortaya çıkmış, lakin her ne hikmetse üzeri kısa müddette kapatılmıştı. Fransa’nın medar-ı iftiharı eski ulusal kadro kaptanı ve eski UEFA Lideri ünlü futbol insanı Michel Platini’nin bile bu pislikler içinde ismi geçmişti.
Katar 2022 Dünya Kupası, uzunca bir müddettir baskıcı Körfez rejimlerinin, üniversal çapta spor tertiplerine talip olma ve kendi bünyelerindeki lokal futbol liglerinin kalitesini (tabii ki marka değerini) de gözle görülür biçimde arttırma eforunun yalnızca bir kesimiydi.
Dünya, bu olguya bir isim bile takmış bulunuyor:
“Sportswashing”
“Spor” ve “Yıkama-Temizleme-Aklama” sözcüklerinin bileşiminden oluşan bu tabir, “Demokrasi ve insan hakları sicilleri ikinci, üçüncü sınıf rejimlerin, ellerindeki devasa finansal gücü, kullanarak, spor üzere dünyanın büyük ilgisini çeken alanlarda büyük yatırımlarla imajlarını bir manada cilalama” gayreti manasına geliyor.
Bizler burada, ortalarında Türkiye’de de bir periyot uzunluk göstermiş ünlü futbolcuların, (örnek: eski Beşiktaşlı Anderson Talisca ve Romain Saiss) bizim ligimizde oynamaktansa neden Suudi Arabistan’ı tercih ettiğini konuşur, tartışırken, bilhassa son yıllarda ortalarında dünyanın tartışmasız en ünlü futbolcularından Ronaldo, Neymar, Mbappe üzere yıldızların Körfez’e göcünü izledik. Hem de (bütün spor branşlarını toplayınca) toplamda milyarlarca Dolar meblağında yatırımlarla ve transfer ücetleriyle…
Suudi Arabistan, öteden beri Avrupa’nın güçlü ülkeleri ve ABD’nin elinden değerli spor tertiplerini almaya başladığında bu “Sportswashing” olayı dikkat çekmeye başlamıştı.
Önce 2018 yılında Dünya Güreş (bizim buralarda yıllardır pankreas güreşi diye bilinen, özgür ve bir nevi dövüşlü) Şampiyonalarından birini (WWE – World Wrestling Entertainment) yıllığı 100,000,000 US Dollar karşılığında 10 yıllığına satın alırken, spor aleminin gözleri , adeta “fal taşı” üzere açılmıştı.
Bu hamleyi, boks, tenis, at yarışları, Formula 1, golf üzere alanlarda muazzam atılımlar izledi.
Bunlara paralel olarak Suudi Arabistan’ın değerli isimlerinin (tabii ki devlet bünyesindeki) denetimindeki şirketlerin bilhassa İngiltere liglerinden büyük ekiplerden büyük paylar satın alması da dikkatleri bu ülkeye çevirdi.
2018’de mükafatı 60 milyon Dolar olan büyük bir ağır sıklet boks şampiyonluğu finalinin Suudi Arabistan’da yapılması, “Neler oluyor?” dedirten bir öbür adımdı.
2020 Şubat ayında Dünya at yarışları tarihinin o güne kadarki en büyük ödüllü koşusu “Saudi Cup”, (20 milyon Dolar ödüllü) Riyad’da gerçekleşti.
Bir yıl sonra, 2021’de, dünya yıldızı Lionel Messi, Suudi Arabistan turizmini tanıtmak üzere bu ülkeyle 25 Milyon dolarlık bir muahede imzaladı.
Aynı yıl Suudi Arabistan’ın “Varlık Fonu” (Public Investment Fund – PIF) İngiltere Premier League’in en ünlü gruplarından Newcastle United’ı tam 400 Milyon dolara satın almaya karar verdi.
Aralık 2021’e gelindiğinde ünlü Formula 1 yarışlarının Cidde ayağının yapılmasına karar verildi. Sponsor, ülkenin ulusal petrol şirketi Saudi Aramco’ydu.
Geçen yılın, yani 2022 yılının Ekim ayında, ünlü LIV Golf Tour, bu ülkedeki birinci tertibini gerçekleştirdi..
Sıkı durun!.. Tam 2 milyar dolar fiyatında bir kontratla…
Yine birebir sene, Suudi “Varlık Fonu” PIF, Formula 1 iştiraki Aston Martin şirketinin yüzde 17 payını satın alıyordu.
Ve takvimler Aralık 2022’yi gösterdiğinde dünyanın en değerli futbolcusu unvanını bence hak eden Cristiano Ronaldo, uzun müddettir “huzurunun” kaçık olduğu Manchester United kulübü ile vedalaşarak, Al Nasr kulübüne tam 600 Milyon dolara transfer oluyordu.
Artık, Suudi liglerine “oradan buradan, biraz kaliteli” oyuncuları toplamasıyla ünlü Suudi Ligi, vitesi de çıtayı da yeterlice yükseltmeye karar vermişti.
Bu yılın Haziran ayında Suudi Arabistan Varlık Fonu (PIF) ligdeki 4 futbol ekibini direkt satın alıyor ve bunun akabinde iki Fransız yıldız Karim Benzema ile N’golo, toplam 500 milyon dolarlık kontratlarla Al İttihad kulübüne gidiyordu.
Onları, geçtiğimiz günlerde Mbappe ve öbürleri izleyecekti.
Peki bütün bunların yalnızca “spora yatırım” olduğuna inanmamız mı isteniyor?
Elbette ki o denli değil.
İnsan hakları ve demokrasi sicili on yıllardır “yerlerde sürünen” Suudi Arabistan, daha kısa bir müddet öncesine kadar “kadınların araba kullanmasına” bile müsaade verilmeyen, birtakım cürümlerin cezasının “kelle kesme” olduğu, demokrasinin “D”sinin bile yanına yaklaşılmadığı bir ülke iken, bu türlü atılımlarla üniversal çapta “İmaj yıkama/temizleme” operasyonu yapıyor ve kendisini memleketler arası arenada “daha kabul edilebilir bir rejim” olarak lanse etmeye çalışıyor.
Sadece Cemal Kaşıkçı cinayeti bile bu ülkenin imajını yerlere sermişken, bir anda bu kadar kolay toparlanabilmiş olması çok değişik değil mi?
Ey Petro Dolar!.. Sen nelere kadirsin?..
Bir yandan da Batı’nın ekonomik sistemine entegre devasa spor tertipleri ile “Batılı ülkeler ve onların ekonomileri” nezdinde “ortak” statüsüne geçiriyor kendisini.
NBA üzere bir turnuvanın “yabancı yatırımlara kendisini açma” kararı, Premier League Kulüplerinin bir bir “Suudi işverenlerin eline” geçmesi, Formula 1 üzere tertiplerin pek çok Avrupa ülkesinde prestij görmezken Körfez’e açılması, hiç de rastlantısal adımlar değil alışılmış.
Önümüzdeki yıllarda bu “Sportswashing” işini çok daha göz kamaştırıcı atılımlarla daha da fazla konuşmamız hiç de sürpriz sayılmamalı.
