TEMA Vakfı, 17 Haziran Dünya Çölleşme ve Kuraklıkla Çaba Günü öncesinde, ülkemizin yüzde 73.4’ünün çölleşme tehlikesi altında olduğuna dikkat çekti.
Gıda güvenliğini sağlamak, iklim değişikliğine karşı dirençli olmak ve kuraklıktan daha az etkilenmek için çölleşme ile gayretin ehemmiyetine dikkat çeken TEMA Vakfı İdare Şurası Lideri Deniz Ataç, “Çölleşmenin yıllık maliyetinin ülkelerin gayrisafi ulusal hasılasının (GSMH) yüzde 4-8’i olduğu varsayım ediliyor. Bu oranın 2050 yılında yüzde 40’lara ulaşacağı öngörülüyor. Çölleşme ile uğraş bugünün yaşanan problemlerini azaltmak, geleceği kazanmaktır” dedi.
“AFRİKA KITASI BÜYÜKLÜGÜDE ARAZİ VARLIĞI TAHRİP OLDU”
Çölleşmenin ana nedeninin insanın sebep olduğu arazi tahribatı ve toprak bozulumu olduğunu Deniz Ataç, “Dünyada arazi tahribatının boyutları ürkütücü düzeye geliyor. 2019 BM Arazi Raporu’nda 30 milyon km2 yani yaklaşık Afrika kıtası büyüklüğündeki arazi varlığının tahrip olduğu lisana getiriliyor. Bu tahribatın içinde dünyanın yüzde 45’ini ve dünya nüfusunun 3’te 1’ini oluşturan kurak alanlar değerli yer teşkil ediyor. Güç şartlara adapte olmuş ancak kırılgan bir ekosisteme sahip olan kurak alanlar dünya ekili tarım topraklarının yüzde 44’ünü, canlı hayvan varlığının ise yüzde 50’sini barındırıyor. Besin güvenliği açısından değeri tartışmasız olan bu alanların yüzde 20’sinde çölleşme görülüyor. Çölleşen yerlerin yüzde 87’sinde ise ana nedeni erozyon teşkil ediyor, iklim değişikliği ise süreci hızlandırıyor” sözlerini kullandı.
“32 YILDA, 7.5 İSTANBUL BÜYÜKLÜĞÜNDE TARIM TOPRAĞI KAYBETTİK”
“Çölleşme nedeniyle tarım topraklarında verimlilik azalıyor” diyen Deniz Ataç, “Toprak verimliliğinin azalması doğal olarak ekonomik kayıplara da neden oluyor. Çölleşmenin yıllık maliyetinin ülkelerin gayrisafi ulusal hasılasının (GSMH) yüzde 4-8’i olduğu kestirim ediliyor. Bu oranın 2050 yılında yüzde 40’lara ulaşacağı varsayım ediliyor. Bu durum; çölleşme, kuraklık, erozyon ve toprak bozulumu ile uğraşın ne kadar kıymetli olduğunu ortaya koyuyor” biçiminde konuştu.
Ülkemizin yüzde 50.9’unun orta, yüzde 22.5’inin de yüksek derecede olmak üzere toplam yüzde 73.4’ünün çölleşme tehlikesi altındaki alanlardan oluştuğunu kaydeden Ataç, “Ülkemizde erozyon, çölleşme nedenlerinin başında geliyor. Tarım yerlerinin yüzde 39’unda, mera yerlerinin ise yüzde 54’ünde erozyon görülüyor. Öte yandan büyüyen kentler verimli tarım yerlerinin azalmasına sebep oluyor. Tarım topraklarımız, 1990-2022 yılları ortasında yaklaşık 4 milyon hektar azalarak 27,9 milyon hektardan, 23,9 milyon hektara geriledi. Bu da yaklaşık 7,5 İstanbul büyüklüğünde tarım alanının kaybedilmesi demek oluyor” diye konuştu.
EN ÇOK BAYANLAR VE ÇOCUKLAR ETKİLENİYOR
İklim değişikliğinin kurak bölgeleri daha da kuraklaştırarak bölgedeki insanların ömür şartlarını güçleştirdiğinin altını çizen Deniz Ataç, “İklim krizi sebebiyle dünyamızın ortalama sıcaklığı sanayi öncesi periyoda nazaran 1.1°C artmış durumda. Sıcaklık artışı sebebiyle atmosfer istikrarı bozulan dünyamızın birçok bölgesinde kuraklık başta olmak üzere çeşitli krizler baş gösteriyor ve beşerler doğup büyüdükleri konutlarını bırakıp göç etmek durumunda kalıyor.
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin yaptığı çalışmalara nazaran; kuraklık ve çölleşmenin neden olduğu göç krizinden en çok bayanlar ve çocuklar etkileniyor. Çalışmalarda bayanların çoğunlukla geride bırakıldığı gözlemleniyor ve göç eden bayanların göç yollarında önemli tehlikelerle karşılaştığı biliniyor. Yeniden tıpkı çalışmalar, çölleşme ve buna bağlı göç probleminin toplumsal cinsiyet ekseninde ele alınması gerektiğini ortaya koyuyor” diye konuştu.
DÜNYADA HER YIL 12 MİLYON HEKTAR ARAZİ ÇÖLLEŞMEDEN ÖTÜRÜ YOK OLUYOR
Dünya Meteoroloji Örgütünün (WMO) datalarına nazaran, 1900 yılından bu yana kuraklık nedeniyle 11 milyondan fazla insan hayatını kaybetti, 2 milyar insan kuraklıktan etkilendi. Dünya genelinde yılda 6-8 milyar dolar ziyan edilmesine neden olan kuraklığın, insanlık için en maliyetli doğal afet olduğu kestirim ediliyor.
Birleşmiş Milletler Çölleşmeyle Uğraş Sözleşmesi’nin (UNCCD) bilgilerine nazaran ise tüm karasal ekosistemlerin yüzde 84’ü, kuraklıkla kontaklı orman yangınları tehlikesiyle karşı karşıya bulunuyor.
İklim değişikliğinin, bilhassa süratli nüfus artışının olduğu ve besin güvenliği ile ilgili zorluklar yaşayan dünyanın kimi bölgelerinde kuraklık riskini artırması bekleniyor.
ULUSAL GÜVENLİK SORUNU
Ülkelerin yüzde 70’inden fazlası, kuraklık ve arazi bozunumu üzere iklim değişikliği tesirlerini ulusal güvenlik sorunu olarak tanımlıyor.
Çölleşme nedeniyle 2045 yılına kadar 135 milyon insanın konutunu terk etmek zorunda kalabileceği öngörülüyor. Dünya Bankasına nazaran ise kuraklık, su kıtlığı, azalan mahsul verimliliği, deniz düzeyinin yükselmesi ve çok nüfus yoğunluğu üzere etmenler nedeniyle 2050 yılına kadar yaklaşık 216 milyon insan göç etmek zorunda kalabilir.
Kuraklıktan etkilenen bitkiler son 40 yılda yüzde olarak iki kattan fazla artarken her yıl yaklaşık 12 milyon hektar arazi kuraklık ve çölleşme nedeniyle kaybediliyor.
Bugün 3,6 milyar insanın hayatını sürdürdüğü, her yıl en az bir ay su kıtlığı yaşanan bölgelerde, 2050’ye gelindiğinde 4,8 ila 5,7 milyar insanın yaşayacağı kestirim ediliyor.
YÜZDE 44’Ü AFRİKA’DA YAŞANIYOR
2050 yılına kadar dünya nüfusunun dörtte üçünden fazlasını etkilemesi iddia edilen kuraklıkların son 100 yılda yüzde 44’ü Afrika’da yaşandı.
Dünyada son yirmi yılda meydana gelen 134 kuraklığın 70’i de Afrika’da oldu. Afrika topraklarının üçte ikisinin halihazırda bir dereceye kadar bozulmuş olduğu ve arazi bozunumunun en az 485 milyon insanı etkilediği varsayım ediliyor.
27 MİLYAR DOLARI AŞTI
Latin Amerika’da ise 2050’de tarım topraklarının yüzde 50’sinin çölleşmeye maruz kalması bekleniyor. Avrupa’da son 10 yılda yaşanan 45 kuraklığın maliyeti ise 27 milyar doları aşıyor.
Küresel Su İştiraki (GWP) ile WMO’nun ortak teşebbüsü olan Entegre Kuraklık İdaresi Programı (IDMP) kuraklık ve çölleşmeyle uğraşta 3 unsur üzerine ağırlaşıyor.
IDMP, İzleme ve Erken İhtar Sistemleri ile yağış, sıcaklık, toprak nemi, bitki örtüsü üzere kuraklık göstergelerinin izlenmesinin kritik ehemmiyete sahip olduğuna dikkati çekiyor.
Hassasiyet ve Tesir Değerlendirmesi ile toplumun kuraklık tehlikelerine karşı hassaslığını artırmak ve kelam konusu tehditlere karşı toplumsal şuuru geliştirmeyi hedefleyen IDMP, kuraklık ve çölleşmenin getirdiği risklere karşı ortak paydada buluşmanın çabayı kolaylaştırmasını öngörüyor.
IDMP, Hafifletme ve Müdahale başlığı altında ise kuraklık ve çölleşmenin olumsuz tesirlerini sınırlamak için gerekli olan barajlar, mühendislik projeleri üzere yapısal, kamuoyu farkındalığı, yasal çerçeve üzere yapısal olmayan tedbirler almayı planlıyor. Müdahaleyle ise kelam konusu tehlikelerden etkilenen toplumun temel muhtaçlıklarını karşılayarak kuraklık sırasında mağdurlara yardım sağlamak hedefleniyor.
