Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), enflasyon bilgilerini her ayın 3’ünde ilan ediyor. Ağustos ayı enflasyon oranlarını da 3 Eylül’de açıklanacak.
Reuters’ın görüşlerine başvurduğu toplam beş ekonomist TÜFE’nin ağustosta bir evvelki aya nazaran yüzde 5.5 ila yüzde 8.5 ortasında artacağını öngördü.
Temmuz ayındaki vergi ve fiyat artışlarının ay ortasında gerçekleşmesi nedeniyle ağustosa sarkan tesir TÜFE’deki yüksek seyir beklentisinde öne çıkan en kıymetli öge.
GIDA FİYATLARINDA ARTIŞ BEKLENİYOR
TL’deki bedel kaybının birikimli tesirleri ve akaryakıt artırımlarının direkt ve dolaylı tesirleri ile minimum fiyat artışı da öne çıkan öbür ögeler.
Ekonomistler besin fiyatlarında akaryakıtın da tesiriyle bu ay besbelli artış öngörüyor. Besin geçmiş yıllara bakıldığında yaz aylarında fiyat artışlarının en az olduğu kalemlerden.
VERGİ DÜZENLEMELERİ TEKRARLANMAYACAK
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, bugün gazetede yer alan açıklamalarında emellerinin geçiş devri sonrası enflasyonu kalıcı olarak aşağı çekmek olduğunu belirterek, yapılan vergi düzenlemelerinin enflasyonist olduğunu fakat bunun tekrarlanmayacağını söyledi.
Ekonomistler ayın birinci günlerinde, içinde bulundukları aya ait enflasyon varsayımı yapabiliyor. Lakin ay içindeki gelişmeler bu varsayımları her iki tarafta değiştirebiliyor.
Bu ay yaşanan tesirin büyük kısmının geçen aydan sarkan tesir olması nedeniyle iddialar ayın birinci günlerinden itibaren daha gerçekçi.
Örnek olarak TÜİK akaryakıt fiyatlarını ay içinde birden fazla sefer topluyor. Fiyat artışının ay ortasında gerçekleştiği durumda tesirin bir kısmı değişimin olduğu aya kalan kısmı ise takip eden birinci aya yansıyor.
Akaryakıttan alınan özel tüketim vergisinin (ÖTV) temmuz ortasında keskin biçimde artırılmasıdan bugüne akaryakıtın litre fiyatı 25 TL’den 36 TL’ye yükseldi. Bu akaryakıt fiyatlarının bir aya yakın müddette %45 artığı manasına geliyor.
EKONOMİSTLER: TÜFE’DE SON İKİ AYDA ÖLÇÜM KALİTESİ ARTTI
Öte yandan ekonomistler kısmen haziran ve daha besbelli formda temmuz ayında TÜİK’in vergi artışlarının TÜFE’ye yansımasına ilişikin “ölçümde bariz bir kalite artışı” gördüklerine de dikkat çekiyorlar.
Konunun hassasiyeti nedeniyle ismini vermek istemeyen bir ekonomist, “Temmuz için TÜFE’de %9.5 ölçümü bence vergi ve akaryakıt kaynaklı değişimin tamamını ölçmeyi başarmış. Yılbaşı ile haziran ve temmuz ölçüm kalitesi ortasında bariz bir fark var. Hala giysi üzere kalemlerdeki ölçümler düzgün değil lakin kalite artışının devamı gelirse bu olumlu olur. Yanlışsız bilgi yanlışsız siyasetler için çok gerekli” dedi.
TÜİK, enflasyon başta olmak üzere açıkladığı bilgilerin sokaktaki gerçekleşmeleri tam yansıtamadığı gerekçesiyle 2018 yılından beri eleştiriliyor.
Bu tenkitlerin akabinde işsizlik bilgilerinde yapılan değişikliklerle bu bilgi özelinde besbelli iyileştirmeler yapılmıştı. Misal bir adım TÜFE için başlatılsa da yarım kalmıştı.
ZİRVE İÇİN TARİH VERİLDİ
Geçen ay açıklanan enflasyon raporu toplantısında Merkez Bankası Lideri Hafize Gaye Erkan, enflasyon varsayımını yıl sonu için yüzde 22.3’ten yüzde 58’e yükseltirken öngörülen patikaya nazaran 2024 yılında enflasyonun yüzde 33 düzeyine gerileyeceğini açıkladı.
Yılsonu için piyasa beklentisi de yüzde 60’a yakın bir yerde, hasebiyle TCMB bu toplantıyla uzun bir ortadan sonra birinci defa piyasa iddialarına paralel bir yol haritası çizmiş oldu.
Ekonomistler doğalgaz faturalarının tahsil edilmediği Mayıs 2023’ün baz oluşturacağı Mayıs 2024’te TÜFE’nin yüzde 70 düzeyine yakın bir yerde tepe yapacağını bekliyor. TCMB de doruğun benzeri tarihte yüzde 60 üzerinde olacağını söylüyor.
Mayıs 2024 tepesinin akabinde ise enflasyonda besbelli düşüş bekleniyor. Piyasa enflasyon kestirimleri ise 2024 sonu için genel olarak yüzde 40 – yüzde 45 civarında bulunuyor.
FAİZ İKİ AYDA 900 BAZ PUAN ARTIRILDI
Göreve geldiğinde kademeli sıkı para siyaseti uygulayacağını açıklayan ve enflasyondaki düşüşü tekrar ana odağı haline getiren Erkan başkanlığında TCMB siyaset faizini iki ayda 900 baz puan artırdı. Enflasyonla gayret için faiz siyasetinin yanı sıra krediler de besbelli kullanılıyor.
Reuters’a bilgi veren bir yetkili, “Temmuz ayı enflasyonu epeyce yüksek geldi, ağustos da yüksek gelecek. Birkaç ay daha, enflasyonda alınan vergi kararlarının tesirleri olacak. Lakin yılın yüzde 59-60 civarında biteceği görülüyor… Gelecek yıl prestijiyle düşüşü net olarak göreceğiz” dedi ve ekledi:
“Gelecek yıl sonunda enflasyon yüzde 30’un çabucak üzerine kadar düşecek. Bu bahiste hem Hazine’nin hem TCMB’nin data odaklı çok önemli çalışmaları var. İktisat idaresine yönelik ‘eli özgür değil’ üzere yorumlar yapılıyor lakin ortadaki siyaset değişikliğine bakılınca bu tenkit fazla ağır.”
Seçim öncesi yüksek enflasyona karşın faizler düşük tutulurken, TL’nin kıymetinin daha da düşmesini engellemek için TCMB rezervlerden satış yapıyordu. Öte yandan bankacılık sistemi üzerinden uygulamaya alınan regülasyonlar da TL’nin değersizleşmesini engelleme gayesi güdüyordu. Bu yapı ekonomistler ve toplumun geniş kısımları için “sürdürülemez” olduğu gerekçesiyle eleştiriliyordu.
Seçim sonrasında ise TCMB beklentilerin altında kalan faiz artışları ile birlikte, ihracat hariç kredi büyümesini sınırlayacak adımlarla sıkılaştırma kararlarını destekledi. İktisat idaresi enflasyondaki düşüşün öncelik olduğunu belirtirken sürecin vakit alacağını lakin kararlı olduklarını belirtiyor.
