Köy Enstitüleri, kuruluşunun 83’üncü yılında, “Fikir ve Kültür Günleri/2023” ismi altında üçüncüsü düzenlenen aktifliğe Ayvalıklılar büyük bir ilgi gösterdi. Atölye Kültür Sanat tertibi ve Ayvalık Belediyesi’nin konut sahipliğinde düzenlenen aktiflik üç gün boyunca Ayvalık Belediyesi Vural Sineması Nejat Uygur Sahnesi’nde gerçekleştirildi. Ekinlikte ayrıyeten; Köy Enstitüleri’ni en düzgün anlatan sinemalardan biri olan “Yarım Kalan Mucize” sinemasının gösterimi yapıldı. Birinci gün; “Köy Enstitüleri Aydınlığından Günümüz Karanlığına” başlıklı panelde, muharrir Hayrettin Filiz moderatörlüğünde gazeteciler Sedef Kabaş, Yaşar Aydın ve Siyaset Bilimci Dr. Ali Mert Taşcıer, dünden bugüne köy enstitülerinin yansımasını masaya yatırdı.
YAPAY ZEKA YEPİSYENİ BİR EĞİTİM TERTİBİ YARATACAK
Siyaset bilimci, gazeteci Sedef Kabaş, köy enstitülerinin bundan bu türlü kopyala yapıştır mantığıyla ömür bulamayacağını lakin eğim modelinde örnek alınabileceğini söyledi. Kabaş, “Köy Enstitüleri periyodunun çok ötesinde bir vizyon ile kurulmuş, temelinde “yaşayarak öğrenme” ideolojisini barındıran, aydınlanmacı bir kalkınma projesiydi. Ömrü kısa sürdü ancak efsanesi hala sürüyor. 1940’lı yılların Türkiye’sindeki yokluklar içinde ne çok şeyi var etmişler. Artık günümüz Türkiye’sinde köyler yok denecek kadar azaldı, kırsal nüfus tsunami misali kentlere dev dalgalar halinde göç etti. Yani köyden başlayan kalkınma fikri günümüzde fonksiyonelliğini yitirmiş görünüyor. Lakin çağdaş eğitime, yaşayarak öğrenmeye ve toplumsal kalkınmaya eskisinden daha büyük muhtaçlık var. Köy Enstitüleri vizyonu ışığında bugüne uygun hangi eğitim projelerini hayata geçirebiliriz? Yapay zekânın orijinal bir dünya nizamı yaratacağı gelecek için çocuklarımızı, gençlerimizi nasıl eğitip, donatmalıyız” diye konuştu.
Siyaset Bilimci Dr. Ali Mert Taşcıer de konuşmasında, köy enstitülerinin dünü ve bugüne yansımalarını anlattı. Birgün gazetesi yayın koordinatörü Yaşar Aydın da, köy ağalarının, aşiret reislerinin istemediği bir model olan köy enstitülerinin bir karşı ihtilalle kapatıldığını lisana getirdi.
ÖZGÜR DÜŞÜNEN BİREYLER YETİŞTİRİYORDU
Etkinliğin ikinci gününde ise Tarihçi-Yazar Sinan Meydan, “Kuruluşundan, kapatılışına Köy Enstitüleri” başlıklı söyleşisi ile tarihi gerçekleri bir defa daha gözler önüne serdi. Din eksenli sistemin siyasete ve seçimlere kurban edildiğini hatırlatan Sinan Meydan, “Köy Enstitüleri aklını kullanan, araştıran, sorgulayan, eleştiren, üreten, paylaşan, dayanışan yaratıcı, özgüvenli, kadın-erkek eşitliğine inanan, ırkçılığa, dinciliğe, mezhepçiliğe karşı, öz kültüründen beslenen, halkçı, özgür düşünen bireyler yetiştiriyordu” diye konuştu.
UZUN KUYRUKLAR OLUŞTU
Etkinliğin son gününde Toplum Bilimci, müellif ve Akademisyen Prof. Dr. Emre Kongar “Köy Enstitüleri’nin Toplumsal Yansımaları” isimli söyleşini izleyenlerle interaktif olarak sürdürdü. Prof.Dr. Kongar, insanın doğuşundan, ilkel topluluktan, tarım nizamına, avlanma ve reislik sistemine geçiş formunda kurguladığı anlatımını, köy enstitülerine, ağalık, aşiretlik ve din baskısına ve kapatılış nedenlerine vurgu yaptı. Toplum Bilimci, müellif ve Akademisyen Prof. Dr. Emre Kongar, söyleşinin sonunda, Ayvalık Belediye Lideri Mesut Ergin ve eşi Canan Ergin’e kitaplarını imzaladı. Aktifliğe katılanlar, muharrire kitaplarını imzalatmak için Vural Sineması Nejat Uygur Sahnesi’nde uzun kuyruk oluşturdular.
HATIRLATMAYA VE YAŞATMAYA DEVAM EDECEĞİZ
Etkinliğin açılış konuşmasını yapan Ayvalık Belediye Lideri Mesut Ergin, “Türkiye’nin en kıymetli eğitim ve aydınlanma modeli olarak bilinen Köy Enstitüleri’nin kuruluşunun 83’üncü yılında da Ayvalık’ta anmanın mutluğunu ve gururunu yaşadık. Salonu dolduran tüm vatandaşlarımıza da teşekkür ediyorum” dedi. Türkiye’nin en kıymetli eğitim ve aydınlanma modeli olarak bilinen Köy Enstitüleri’nin kuruluşunu gelecek yıllarda da Ayvalık’ta hatırlatmaya ve yaşatmaya devam edeceklerini tabir eden Lider Ergin şöyle konuştu:
“Yaşama geçirildiği 17 Nisan 1940 tarihinden bugüne kadar Türkiye’nin en değerli eğitim ve aydınlanma modeli olarak bilinen Köy Enstitüleri’ni, kuruluşunun 83’üncü yılında Belediyemizin konut sahipliğinde üçüncü defa, “Fikir ve Kültür Günleri” başlığıyla gündeme taşımanın gururunu ve onurunu yaşıyoruz. Genç Cumhuriyet periyodunun Ulusal Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel tarafından kuruluşu gerçekleştirilen Köy Enstitüleri, bir Cumhuriyet ihtilali ve aydınlanmanın simgesidir. Atatürk Türkiye’sinde o yıllarda genç nüfuslu ülkemizin eğitim ve kültür yolunda atılan en ilerici adımıdır.
Fikri hür vicdanı hür nesiller için hayata geçirilen çok değerli bir projedir. Ülke genelinde 21 köy enstitüsünde binlerce öğretmen yetişti. Çoğunluğu köy çocuklarından oluşan enstitüler ülkenin aydınlanmasında ışık oldular. Enstitülüler hem eğitimcilerdi, sendikacılardı, sağlıkçılardı, ziraatçilerdi, inşaatçılardı, pedagoglardı, kooperatifçilerdi, mandolin çalarlardı, çok kitap okurlardı. Onların bu çaba ve teşebbüsleri sistemi çok rahatsız etti, okullar kapatıldı. İşte bugün yaşadığımız meselelerin temelinde bu okulların kapatılması kıymetli bir etkendir. Hâlâ cehaletten, hâlâ tarikatlardan, hâlâ hırsızlardan yakamızı kurtaramıyorsak sebebi budur. Köy okullarına öğretmen yetiştirmek ve bu öğretmenler öncülüğünde yörelerin kalkınmasını sağlamak hedefiyle kurulan, lakin daha sonra kapatılan; en verimli periyodunda, en üretken vaktinde, ülkemizi bir uçtan bir uca saran en yüksek eğitim temposunun yakalandığı sırada kapısına kilit vurulması kısaca “karşı devrim”dir. 62 yıl evvel de ortamızdan ayrılan Hasan Âli Yücel’in Köy Enstitüleri’nin kuruluşunda ve gelişmesinde çok büyük emeği geçmiş, enstitünün yaşama geçirilmesinde gecesini gündüzüne katmış, unutulmaz katkılar sağlamıştır. Hasan Ali Yücel, o yılların meclisi içinde ve dışında Köy Enstitülerine yönelik yaratılmak istenen aksilikleri, tüm sorumluluğu üstüne alarak savunmuş, başarılı bir eğitimciydi. Köy Enstitülü öğretmenlerin bütün emelleri; üç bin yıllık geleneklere dayalı tarım yapan köylüyü, çağdaş tarım teknikleriyle tanıştırıp ekonomik olarak kalkındırmak, bir taraftan da, köylünün özgür şahıslar haline gelmesini ve eşit yurttaş olduğunu kavramasını sağlamak, kırsal kısmı akıl ve bilimle buluşturmak, Cumhuriyetle tanıştırmaktı. Köy Enstitüleri, Mustafa Kemal Atatürk’ün Aydınlanma İhtilalinin ruhunu anlatır.Türk Rönesansı’nın mimarı, aydınlanmanın neferi Hasan Ali Yücel ve en yakınındaki isim İsmail Hakkı Tonguç, eğitimde ihtilalin sembolü olan büyük aydınlanma projesine çok emek verdiler. Onları unutmak ne mümkün… “Fikri hür vicdanı hür kuşaklar” yetiştirenleri; başta Büyük Lider Mustafa Kemal Atatürk’ü, öncüleri, Hasan Ali Yücel ve Köy Enstitüleri’nin mimarı, devrin İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç’u ve tüm emeği geçenleri hürmet ve minnette anıyorum. Yıl dönümünde bütün köy enstitülü eğitimcileri hürmetle selamlıyorum.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
